"Het is een 'verslag' vol intimiteit en zuiverheid over een opgroeiend meisje, gezien door de ogen van haar vader als beminnelijke voyeur. (..) In zekere zin tast het werk de grens af van de toonbaarheid van intimiteit. In hoeverre valt het standpunt van het publiek ten opzichte van de foto's, en dus ten opzichte van Diana, samen met dat van haar vader? Met andere woorden, geven de fotowerken een beeld weer van zuivere intimiteit tussen vader en dochter? Of worden sommige beelden wellicht als voyeuristisch, en dus als moreel minder toelaatbaar ervaren?"

> Daan deed het ook: Daan van Golden's dochter 'Diana' in 'Youth is an Art'.

De Zwitserse kunstenaar Annelies Strba heeft het maken van familiefoto's tot kunst verheven. Ze fotografeerde haar moeder, haar tantes, haar zussen, zichzelf en tegenwoordig voornamelijk haar dochters Linda en Sonja. Niets mis mee, zou je denken, maar:

"An art gallery director has been told to remove a photograph of a 12-year-old girl from an exhibition, or face possible arrest on pornography charges."

> Kinderporno alert: BBC Arts in Art chief questioned over photo over Annelies Strba's dochter 'Sonja in The Bath'.

Conservator Rein Wolfs selecteerde vijf kunstenaars voor het Nederlandse paviljoen op de Biënnale van Venetië. Dat Wolfs vijf kunstenaars koos die zich bezighouden met geëngageerde en publieksgerichte projecten - de bon ton van het moment - verbaast me niet maar, aldus de Volkskrant, "Verrassend is de keuze van de Nederlandse inzending voor de Biënnale van Venetië wel te noemen: twee Nederlanders, een Mexicaan, een Afrikaan en een Spaanse. Maar misschien is de afvaardiging van Jeanne van Heeswijk, Erik van Lieshout, Carlos Amorales, Meschac Gaba en Alicia Framis ook weer niet zó vreemd."

> De Volkskrant over de Biënnale van Venetië 2003: 'Nederlandse kunst is experimenteler'

"Begin jaren veertig, midden in de oorlog, maakt Picabia zijn reeks naakten: dames alleen, stoeiend - bijna steevast in strakke kadreringen. Hij baseerde zich op foto's uit brave blootblaadjes, plaatjes die door nijvere vorsers zijn teruggevonden en nu in de catalogus prijken. Het is een methode die daarna door veel schilders is gebruikt, om tot een soort derdehands beeld te komen, een ver nabeeld van de verre werkelijkheid. De foto is zelf al een manipulatie van de werkelijkheid en de schilder voegt er de zijne aan toe." (Bernard Dewulf in NRC Handelsblad, 6 december 2002)

> Uw nijvere vorser presenteert: de naakten en de foto's van Francis Picabia (rare tekst, gewone plaatjes).

  

In 1924 schrijft Francis Picabia het script voor de film Entr'acte van regisseur René Clair, die werd vertoond als intermezzo in de - eveneens door Picabia bedachte - dansvoorstelling Relâche. In het 22 minuten durende filmpje vuurt Picabia samen met componist Erik Satie een kanon af, verschijnt hij als ballerina met baard en spelen Marcel Duchamp en Man Ray een potje schaak op een dak:

"It was the height of the surrealist period. Between the two acts there was an important innovation, a performance of René Clair's film Entr'acte, with music by Satie. To the delight of spectators, Satie and Picabia appeared themselves in the film. (...) In the marvelous 1920s, everything went, and the audience was not surprised at the end of the première of Relâche, to see Satie arrive on stage, to the acclaim of his cheering friends, in a little 5 horsepower Citro�n car driven by Picabia."

> De "hilarische, ontroerende, wonderlijke montage van beelden, superieure videokunst avant-la-lettre" - aldus Bernard Dewulf in NRC Handelsblad - van Francis Picabia: de eerste minuut van Entr'acte, onderdeel van het ballet Relâche.

    

Nederland heeft er maar één, Parijs een museum vol. Sinds vorige maand is in het Musée d'art Moderne de la Ville de Paris - in de volksmond MAMVP - een retrospectief van Francis Picabia te zien. Bernard Dewulf van NRC Handelsblad schreef erover:

"Het is soms niet onverstandig een overzichtstentoonstelling eerst even snel af te lopen, als in een travelling shot. Bij Picabia is het parcours dan snel duidelijk: eerst al die -ismen, dan nog wat kubisme, vervolgens abstract en dan natuurlijk dada. Daarna nog dertig jaar lang van alles: de collages, de roemruchte naakten, de 'transparanties'en de 'punten' - kronkels van een rusteloze geest. Die snelle rondgang doet je de vreemde heterogeniteit van zijn werk zien. Ook denk je soms dat hij alles geschilderd zou hebben, zolang hij maar kon en mocht schilderen." (uit:'Leugens van een tegenschilder'; NRC Handelsblad, 6 december 2002)

> 'Francis Picabia, Singulier idéal': tweehonderd werken van Francis Picabia in Musée d'art Moderne de la Ville de Paris, tot 16 maart.

   

"Vanaf 1957 woont en werkt Martin in een atelier in Coenties Slip in downtown Manhattan. Hoewel kunstenaars als Elsworth Kelly of Robert Indiana elkaar regelmatig in de nabijgelegen Cedar Bar ontmoetten en James Rosenquist, Jasper Johns en Robert Rauschenberg letterlijk om de hoek wonen, zocht Martin zelden contact met de plaatselijke kunstenaarskring.

Ze raakte wel bevriend met Kelly en Ad Reinhardt, en Barnett Newman richtte altijd haar tentoonstellingen in. In deze periode ontwikkelde Martin haar karakteristieke rasterachtig visueel idioom, een herhaling van vorm die aan vormloosheid grensde waarbij het geometrische basispatroon van elkaar doorkruisende horizontale en verticale lijnene werd afgewisseld." (uit: Women Artists)

> kutkunst (2): Agnes Martin - "de melancholie van de perfectie" - in virtual reality.

De Engelse kunstenaar Keith Tyson won dit jaar met zijn The Thinker - een uit computers bestaande kunstmachine "geïnspireerd op De Denker van Rodin, die op grond van aangeleverde informatie geheel eigen artistieke keuzen maakt" - de prestigieuze en vooral spraakmakende Turner Prize:

"Dit jaar omschreef de minister van Cultuur Kim Howells de inzendingen als 'conceptuele bullshit'. Verzamelaar Charles Saatchi noemde de prijs 'pseudo-controversiële opgeklopte bombast'. Prijsuitreiker Libeskind, ontwerper van het Joods Museum in Berlijn en van het Imperial War Museum, pareerde de kritiek: "Kunst is een alarmbel. Zonder controverse heeft de kunst geen toekomst."

> Het Parool over Keith Tyson in "Turner Prijs naar favoriet Keith Tyson".

   Marlene Dumas:
   'Female artist
   thinking about
   art' (1990)

Vannacht in bed viel de naam Bernhard Frize - ja, zelfs in bed wordt er hier over kunst gepraat - maar wie is die Frize nou eigenlijk? Nou, die Frize is geen kleintje. De Pont in Tilburg heeft maar liefst vijf werken van hem in zijn collectie - in het goede gezelschap van collega schilders René Daniëls, Marlene Dumas en Raoul de Keyser - de man exposeerde deze zomer in het S.M.A.K in Gent en, daar begon het allemaal om, is vanaf volgende week te zien in het Haagse Gemeentemuseum.

> Verwacht: Bernhard Frize in het Gemeentemuseum in Den Haag, vanaf 14 december.

Op de achterpagina van de papieren NRC een artikel over het fenomeen oogminiatuur, dat in de vroege negentiende eeuw een kortstondige rage ontketende onder de adel:

"Louis XVI was de eerste die omstreeks 1785 een paar ogen liet schilderen bij zijn hofminiaturist. En het was de big spender George IV die er kort daarna als Prins van Wales een hype'je mee ontketende. Hij bestelde een oogportret van zijn maîtresse Maria Fitzherbert, een katholieke weduwe met wie hij in het geniep zou trouwen zodat er weer ruimte kwam voor een nieuwe maîtresse. George, wiens eigen oog op een ring van Maria terechtkwam, liep blijkbaar zo met zijn kleinood op te scheppen dat de upperclass de smaak te pakken kreeg. Het wemelde ineens van de beminde ogen: op broches, ringen, dasspelden en medaillons." (NRC Handelsblad; 6 december 2002)

> An Eye for an Eye: over het oogminiatuur, waarvan deze week zeventien zeldzame exemplaren worden geveild bij Christie's Londen.

  

De Caldic Collection van Joop van Caldenborgh die nu in Rotterdam te zien is omvat "werk van Mona Hatoum in een omvang die in Nederland niet eerder te zien was". Hatoum, die in 1975 vanuit Libanon naar Londen verhuisde, was dit jaar ook al te zien op de Documenta in Kassel. Achter een stalen hek stond een eenvoudige keukentafel met daarop metalen keukengerei, verbonden door stroomdraden, waaruit in een pulserend ritme langzaam licht opgloeide en weer uitdoofde, begeleid door een dreigend gezoem. In Hatoum's werk - misschien niet zo vreemd voor een Palestijnse vrouw uit Beiroet die jarenlang in ballingschap in Engeland verbleef omdat tijdens een familiebezoek de oorlog uitbrak in haar vaderland - spelen hekken en afscheidingen in alle vormen en gedaantes een belangrijke rol:

"Ook haar eigen lichaam beschouwt zij als een onbekende ruimte wanneer zij een ingeslikte videocamera de bewegingen van haar eigen maag-darmkanaal laat volgen en vervolgens de beelden projecteert. Corps étranger heette een van deze videoprojecties, om aan te geven dat ook het eigen lichaam allerminst bekend terrein is."

> Mona Hatoum en de installatie Homebound op Documenta 11.

   

Behalve naar Almere en Amstelveen zou ik ook nog een reis naar Rotterdam moeten ondernemen, waar op dit moment in museum Boijmans van Beuningen de tentoonstelling 'Imagine, you are standing here in front of me' te zien is. In die tentoonstelling werken uit de 'Caldic Collection' van verzamelaar Joop van Caldenborgh, tevens directeur van het bedrijf Caldic en - naar het schijnt - niet helemaal van onbesproken gedrag. Maar ach, een kniesoor - de man hóudt van kunst, al op zijn zestiende kocht hij van het geld dat hij met een krantenwijk verdiende het eerste kunstwerk van zijn verzameling, die inmiddels uitgegroeid is tot bijna drieduizend stukken.

> Joop van Caldenborgh in en over de tentoonstelling 'Imagine, you are standing here in front of me' bij Vpro's R.A.M (realplayer, doorspoelen naar 26:00 minuten).

Vanmiddag opent in Amsterdam de tentoonstelling Healing Art of Art. De tentoonstelling is georganiseerd door Buro Empty, vindt plaats in het Boven-IJ Ziekenhuis en er doet een aantal interessante kunstenaars aan mee. Ik noem een, o toeval, Elke Krystufek, een Peter Doig, een Michael Tedja en een Tracy Nakayama. Verder is er weinig tot niets bekend; ene Peter Seyen is Curator/Artdirector/Conservator voor Buro Empty, Buro Empty is op het internet slechts te vinden in curriculum vitae's en Healing Art of Art levert in Google twee pagina's op, waaronder één 'de pagina kan niet worden weergegeven'. Waar gaat het over, die tentoonstelling? Is het toeval dat hij plaats vindt in een ziekenhuis? Komt Elke Krystufek naar de opening? En gaat ze dan weer masturberen?

> De tentoonstelling Healing Art of Art, opening vanmiddag om 15.30 uur in het Boven-IJ Ziekenhuis Amsterdam.

  

"Een reden waarom Andy Warhols assistente Brigid Berlin bang was om te sterven was:"Dat mijn moeder dan hier komt en al mijn dingen vindt - mijn vibrator." Het is een angst die de Weense kunstenares Krystufek niet (meer) deelt, want in haar legendarische performance bij de opening van de groepstentoonstelling 'JETZTZEIT' uit 1994 in de Kunsthalle Wien, ontblootte ze haar borsten en masturbeerde voor de vernissagegasten, onder wie haar moeder, die, volgens zeggen, haar dochter nadien feliciteerde met haar kunstwerk." (uit: Women Artists)

> kutkunst (1): de postpornografie van Elke Krystufek (plus bonus).

Misschien ken je ze nog, de oogverblindend witte, stijve kleedjes omringd door zwanen, die je soms zag op een antiek tafeltje bij opa, oma of een tante. De oma van de IJslandse kunstenares Hildur Bjarnadóttir had ze in ieder geval en Bjarnadóttir maakte een toepasselijke variant op het thema:

"My grandmother Swanhildur used to crochet doilies with 5 swans around a circle, and would then place a candy bowl or vase in the middle. It is these kind of textile objects that inspire me."

> De schedels van Hildur Bjarnadóttir (via Carolyn)

Vanavond in het programma Het Klokhuis - dat regelmatig aandacht besteedt aan kunstenaars, zo zag ik er Theo Jansen met zijn strandbeesten en miste ik het bronsgieten van beeldhouwer Guido Geelen - schilder Jurriaan van Hall, die vorig jaar voor de tentoonstelling Shelter een deel van zijn woning reconstrueerde in galerie Aschenbach & Hofland. Met behulp van enorme prints kopieerde hij zijn keuken en behing daarmee de muren van de galerie. In Klokhuis een verslag van de voorbereidingen en inrichting van deze tentoonstelling.

> Het Klokhuis, aflevering Printer - "Jurriaan van Hall maakt printerkunst. Hij fotografeert en maakt er daarna met de grootste printer van Nederland enorme afdrukken van. Met die superprints haalt hij leuke trucjes uit." - over de tentoonstelling Shelter van Jurriaan van Hall (Nederland 3, 18:30 - 18:50 uur).

     

In Vpro's R.A.M deze week - behalve een interview met de innemende kunstverzamelaar Joop van Caldenborgh - een reportage over kunstenares Kiki Lamers, die vorig jaar in haar woonplaats Vichy door de Franse politie werd gearresteerd op verdenking van het produceren van kinderpornografie. Een fotolaboratorium zag bij het ontwikkelen de foto's van jonge, vaak naakte kinderen die Lamers gebruikt als studiemateriaal voor haar schilderijen en waarschuwde de politie:

"Diezelfde dag werden beiden verhoord op het politiebureau. Met behulp van een tolk leek de politie ervan overtuigd dat het om een misverstand ging. (...) “Over de foto's waren duidelijke afspraken gemaakt met de ouders van de kinderen. Een aantal fotografeer ik al vanaf hun eerste levensjaar en volg ze nu al meer dan tien jaar. Je kunt het zien als intieme fotografie van een periode uit hun leven. De kinderen krijgen beschikking over de foto's. Het frappante is dat het fotowerk nimmer tentoongesteld wordt, alleen de schilderijen die hieruit ontstaan”, vertelt Lamers."

> Kiki Lamers - die inmiddels teruggekeerd is in Nederland en voorlopig alleen nog landschappen schildert - in aflevering 7 van Vpro's kunstprogramma R.A.M.

De sombere berichten over de open dagen op de Rijksakademie die ik vandaag per mail ontving worden bevestigd door het Parool:

"Over het geheel lijkt er niettemin iets te ontbreken: iets dat ontregelt, verontrust, of werkelijk opwindt. Er lijkt een vorm van academisme de Rijksakademie te zijn binnengeslopen, wat misschien niet in tegenstrijd met elkaar lijkt, maar wel zou moeten zijn. Het getoonde oogt braaf, de kunstenaars ogen bescheiden en dat lijkt niet nodig als je op de Rijksakademie zit."

> Het Parool over Open Ateliers 2002 van de Rijksakademie in "Olieverf op doek delft het onderspit".

Met het werk van Anne van de Pals is niet zoveel mis, het kán. Maar als ik er vervolgens zulke teksten bij lees, ben ik weg:

"De avond is gevallen en 't mens lijkt voor even uitgewroet. 'N wroeten om vorm te geven aan wat zich maar moeilijk wil bekennen en wat uiteindelijk voor me uitkronkelt m'n ogen pijnlijk raakt. 'N mens wil soms liever niet zien. Nog steeds baan ik me 'n weg via 't lijfsvoelen van de deken heen. Alles één pogen om in't binnenste te geraken."

> Hoe woorden meer kapot maken dan je lief is: 'Over de lege stoel' van Anne van de Pals, vorige maand in stichting Archipel in Apeldoorn.

Veertien december belooft een belangrijke dag te worden voor Den Haag. Geen politiek deze keer, maar kunst met een grote K, want op die dag openen maar liefst twee nieuwe musea hun deuren én de bijbehorende websites. Het Gem - met hip logo en de ondertitel 'museum voor actuele kunst' - opent met een tentoonstelling van Raymond Pettibon want, aldus de kersverse Gem conservator Roel Arkesteijn in Kunstbeeld:

"Vooral internationale tendensen dringen niet door tot de Nederlandse musea. Iemand als Pettibon is nog nauwelijks in ons land te zien geweest. (...) De laatste tijd lijkt er sprake van een kleine inhaalslag, nu musea opeens Britse kunstenaars als Sam Taylor-Wood, Tracey Emin en Jake & Dinos Chapman tonen. Maar in feite is die stroming alweer een beetje achterhaald. In de jaren zestig en zeventig had Nederland een voortrekkersrol op het gebied van de hedendaagse kunst. Veel buitenlandse kunstenaars hadden toen hun eerste grote solo's in Nederlandse musea. Maar die tijd is volgens mij voorbij. Dus ik denk dat een grote behoefte is aan een plek als het Gem."

We wachten het af, met smart. Museum nummer twee is het Fotomuseum Den Haag, gevestigd in hetzelfde pand als Gem, dat op die veertiende december opent met de tentoonstelling 'Fotografen in Nederland' met als boegbeeld, jawel, de foto Coffee van Marcel van der Vlugt. De echte die-hard kan na die twee openingen nog even aanwippen bij het Gemeentemuseum, de moeder van Gem en het Fotomuseum, waar een tentoonstelling van tekenaar Wouter van Riessen (van wie overigens voor slechts 325 euro's een klok te koop is waarvoor het predikaat "de stomste klok ter wereld" al teveel eer is) en een tentoonstelling van schilder Bernard Frize geopend worden. Het kan niet op, daar in Den Haag.

> Raymond Pettibon in Gem, 'Fotografen in Nederland' in het Fotomuseum Den Haag - "het gebouw en de website zijn in aanbouw" - en het Haagse Gemeentemuseum.