"De foto's van Andreas Gursky zijn gezien hun standpunt het best te omschrijven als panorama's. Afstand, ordening en overzicht spelen een grote rol. (...) De verhouding tussen de mens en de organisatiestructuur van zijn omgeving is een van de centrale thema's van Gursky. De concentratie op dit aspect van de werkelijkheid levert adembenemende kunstwerken op, zoals een gezicht op een 'dealing room' in de beurs van Hong Kong of een foto van het interieur van het Duitse parlementsgebouw." (uit persbericht Van Abbemuseum)

> 'De reusachtige werkelijkheid' van fotograaf Andreas Gursky.

"Sommige kunstcritici beweren dat Fleury een onkritisch eerbetoon brengt aan haar favoriete producten en dat ze zich zonder na te denken identificeert met de voorschriften van de mode (inclusief de mode in de kunst) en het beeld van de vrouw dat door de commercie wordt gepropageerd. Peter Weibel heeft hier echter tegenin gebracht, dat Fleury's werk juist de herinnering oproept aan de utopische hoop en de wens naar volmaaktheid waarin deze populaire cultuur, hoe vervormd ook, belooft te vervullen."

> De wereld als winkelwagen: een interview met kunstenares Sylvie Fleury.

De Tate Gallery in Liverpool maakte een tentoonstelling over kunst en winkelen, sinds de opkomst van Pop Art in de jaren zestig een terugkerend thema in de beeldende kunst. Het museum werd omgetoverd tot een supermarkt met - natuurlijk - de Brillo Boxes van Andy Warhol, een gouden winkelwagentje van shopping queen Sylvie Fleury en de prachtige foto's van Duitser Andreas Gursky. Het enige dat ontbreekt zijn - oh schande - de Readymades van geestelijk vader Marcel Duchamp.

> 'Consuming Passions', Tate Magazine nummer 3 over de tentoonstelling Shopping: A Century of Art and Consumer Culture in Tate Liverpool.

Fall I, Los Angeles, 1970: Bas Jan Ader klimt op het dak van zijn huis en laat zich er vanaf rollen. Fall II, Amsterdam, 1970: Bas Jan Ader rijdt met zijn fiets de Amsterdamse grachten in. Broken Fall (organic), 1971: Bas Jan Ader hangt aan de tak van een boom tot hij niet meer kan en los moet laten. Bas Jan Ader was op zoek naar de mislukking. Totdat het een keer echt mis ging:

"His final project was a voyage off to sea in a tiny 12-foot boat, which he sailed without much seaworthy expertise; two likely reasons for his journey's failure. I don't think that he intended to make his sailing journey a success. The impossibility of truly transcending existential facts was central to Aders project, as was succumbing to forces beyond his control. The sea, with all its mythical and romantic associations, and all its real threat and power, would serve as an appropriate landscape for Aders final act of falling."

> Het verhaal van Bas Jan Ader, de Nederlandse kunstenaar die in 1975 met een bootje de oceaan op ging en nooit meer gezien werd. Regisseuse Erika Yeomans deed onderzoek en vertelt in real audio over de mysterieuze verdwijning.

Gisteravond werd ik aangenaam verrast door de reportage over videokunstenares Fiona Tan die ik in VPRO's R.A.M zag. Tan maakt niet, zoals ik dacht, het soort maatschappijkritische documentaire video's waarbij ik meestal meteen afhaak, maar kleine gevoelige films die doen denken aan het werk van kunstenaar Bas Jan Ader. Ze rolt van een berg, staat stokstijf stil in een drukke Leidsestraat en stijgt op aan een tros ballonnen:

"De beelden die Fiona Tan de kijker voorschotelt, lijken op het eerste gezicht alledaags, maar zijn dat bij nadere beschouwing allerminst. Door de geraffineerde manier waarop Tan haar werk monteert en presenteert, dwingt ze de toeschouwer tot een andere, niet-alledaagse manier van kijken."

> Fiona Tan, tot en met 11 mei in de tentoonstelling 'Akte 1' in De Pont in Tilburg, in een reportage bij VPRO's R.A.M en, met twee oudere video's, op Park TV.

Gisteren zag ik bij de AT5 een aflevering van het programma 'Onbekende Bekenden', waarin Amsterdammers worden geïnterviewd over een kunstwerk in hun straat, buurt of werkomgeving. Meestal word ik een beetje verdrietig van het programma, is het niet vanwege de kunstwerken - u kent ze wel, die donkerbruin verroeste sculpturen in parken en op middenbermen van plaatselijke uitvalswegen - dan is het wel vanwege de mening van de man in de straat die liever een bronzen naakt of een krijgsheer op een paard ziet en geef hem eens ongelijk. Maar gisteravond ging het anders. Zowel ik als de ondervraagde voorbijgangers waren erg tevreden over het kunstwerk op een plein ergens in de Amsterdamse wijk Zeeburg. De onnavolgbare tekst en uitleg die de kunstenaar ter plaatse bij het beeld gaf - "Ik vond het interessant dat het plein tussen de wijk en het water ligt en ik besloot dat er een kopie van een huiskamer zou moeten komen" - maakt het er alleen maar mooier op.

> Kunstenaar en dromer Mark Manders over zijn beeld 'Fragment van een huiskamer, verkleind naar 88%' op het P.E. Tegelbergplein in Amsterdam.

De Tentoonstelling - ik haalde hem op het nippertje - is afgelopen en de catalogus twee keer uitverkocht. Gelukkig maakte ik mijn eigen foto's en dus zat er niets anders op:

> De Enige Echte Suds and Soda 'Ten Years Tracey Emin' Catalogus.

Je kunt je afvragen of het in een museum thuishoort, maar het was wel het enige werk waarom ik moest lachen. In het Stedelijk Museum in Amsterdam zag ik gisteren een installatie van Lily van der Stokker - protégé van ex-Arnhems-Gemeentemuseum-directeur Liesbeth Brandt Corstius - in de tentoonstelling 'Life in a Glass House, Voorstel tot Gemeentelijke Kunstaankopen' en een zaal verderop - in een opstelling van door directeur Fuchs al gedane aankopen - de schilderijen van de mij onbekende WJM Kok.

> Voor wat het waard is: Lily van der Stokker en WJM Kok in het Stedelijk Museum Amsterdam.

"Since her debut in the early 1990s, she has developed her own poetic language. Paintings, sculptures, installations, films and performances - her work is not confined to any single medium or material. Using textiles such as wool, cotton, linen, loden, felt, silk and velvet, she sews together or embroiders soft, delicate fabrics. Hers is art that has no need of a paintbrush. Cute, loden-covered mushrooms sprout from gallery floors; Hermès, 2000, presents surreally swollen Prada and Hermès handbags fashioned from felt. Her huge wall hangings made from stitched-together handkerchiefs are reminiscnet of Sigmar Polke. Bonin puts material together. She makes things and people work together." (uit: Art Now / Women Artists)

> kutkunst (4): Cosima von Bonin's - de 'von' plakte ze, geboren als Cosima Bonin, er hoogstpersoonlijk tussen - Fondorientierte Ausstattung in de Neue Galerie Graz (2002).

Het Palais de Tokyo in Parijs organiseerde een tentoonstelling van kunstenares Louise Bourgeois waarop je met recht het etiket 'totaalconcept' kunt plakken. Ter gelegenheid van de tentoonstelling 'Le jour la nuit le jour' waarin recente installaties en beelden worden getoond, zong de negentigjarige Bourgeois kinderliedjes uit haar jeugd, maakte de Franse regisseuse Brigitte Cornand de film 'C'est le murmure de l'eau qui chante', bracht het museum een speciale krant met jeugdfoto's van de kunstenares uit en, last but not least, ontwierp Bourgeois een prachtige serie koffiekopjes - die ik meteen op mijn verlanglijstje zet - voor de collectie van het Italiaanse koffiemerk Illy.

> 'Le jour la nuit le jour', oude dame en enfant terrible Louise Bourgeois in het Palais de Tokyo, nog te zien tot 6 april.

Galerie Fons Welters begon het jaar met een tentoonstelling van de kunstenaars uit zijn galerie. In de 'group show with new works by gallery artists' onder meer nieuwe schilderijen van Rob Birza, nieuwe beelden van favoriet Maria Roosen en - zie foto - de 'Tacked Cuttings' van Gabriël Lester.

> 'Group show with new works by gallery artists' in galerie Fons Welters in Amsterdam, tot en met 15 februari.

Het kan aan mij liggen, maar van de 'spectaculaire aankoop' die het Van Abbemuseum deed met het kunstwerk No Ghost Just a Shell: The AnnLee Project begrijp ik weinig.
De AnnLee in dit project is een virtuele persoonlijkheid die in Japan bedacht werd als derderangs personage voor de Manga-tekenfilmindustrie, gedoemd tot een bijrolletje in een animatiefilm. In 1999 werden de rechten op AnnLee gekocht door de kunstenaars Pierre Huyghe en Philippe Parreno met de bedoeling haar nieuw leven in te blazen. Met de oproep "gebruik AnnLee in je eigen werk en schrijf tegelijkertijd met ons mee aan haar geschiedenis" nodigden Huyghe en Parreno vervolgens een aantal kunstenaars uit aan het project mee te werken.

Zestien kunstenaars gingen op de uitnodiging in en wisten AnnLee tussen 1999 en 2002 uit te laten groeien tot een "cultfiguur en celebrity" die - aldus een journalist van het tijdschrift Kunstbeeld - "haar furore mede dankt aan de succesvolle sprong van die ze waagde van 'low culture' naar 'high culture' en van oppervlakkig, tweedimensionaal wezen tot intrigerende persoonlijkheid". "Het is", vervolgt hij, "een openbaring om te zien hoe een karakterloos poppetje uit een catalogus kon uitgroeien tot een mediafenomeen, een eigentijdse avatar en en regelrechte hype". Inmiddels heeft AnnLee zelfs officieel de beslissingsbevoegdheid over zichzelf gekregen via een heuse notariële akte. De gevolgen daarvan "zouden wel eens verstrekkend kunnen zijn" en het is "niet uitgesloten dat AnnLee de haar geboden verantwoordelijkheid aangrijpt om haar zelfstandigheid te bewijzen".

Wie na deze woorden verwacht dat AnnLee anno 2003 uitgegroeid is tot een volwaardige, op zichzelf staande persoonlijkheid en denkt dat het Van Abbemuseum met The AnnLee Project misschien inderdaad een spectaculaire aankoop deed, komt bedrogen uit. Op het internet zocht en vond ik de sporen van het project, waaronder die van bedenkers Pierre Huyghe en Philippe Parreno zelf. Wat te denken van deze tekst van Parreno, een still uit een animatie van Huyghe, de poster van kunstenaar Peio Aguirre of deze animatie van Liam Gillick? Het kan aan mij liggen, maar van de ophef rond The AnnLee Project begrijp ik weinig.

> No Ghost Just a Shell: The AnnLee Project, tot en met 31 augustus te zien als onderdeel van de openingstentoonstelling About We in het nieuwe Van Abbemuseum.

De Britse kunstenaar Anthony Gormley - van wie ik in vroeger tijden nogal gecharmeerd was - maakte dit weekend in China een begin met het vijf dagen durende project 'Asian Field'. In zijn serie 'Field' vult de kunstenaar ruimtes over de hele wereld met tienduizenden - stuk voor stuk ter plaatse met de hand gemaakt en dus unieke - terracotta figuurtjes. Na een 'American Field' (1991), een 'European Field' (1993) en het 'Field for the British Isles' (1994) is de beurt nu aan China:

"Asian Field, an immense sculptural installation by the eminent British artist Antony Gormley, will comprise 120.000 hand-sized clay figures made, under the guidance of the artist, by 300 people of all ages from the Huadu District in the north-east of Guangzhou."

> "Artist turns to China for clay army", BBC Arts over het 'Asian Field' van kunstenaar Anthony Gormley.

De grande dame van de fotografie Eva Besnyö (1910) ging met pensioen en schonk zeventig jaar levenswerk - een kast vol in haar huis aan de Vondelstraat in Amsterdam - aan het Maria Austria Instituut, maar niet voordat:

"Het gehele archief werd nog eens doorgelicht en bijzondere foto's kwamen boven tafel. De Keurcollectie omvat werk dat niet eerder is geëxposeerd, gepubliceerd of afgedrukt. De vernieuwing in beeldtaal, die Besnyö in 1932 vanuit Berlijn naar Nederland bracht, staat in de tentoonstelling centraal."

> De Keurcollectie van fotografe Eva Besnyö, van 17 januari tot en met 2 maart in fotografiemuseum foam in Amsterdam.

"Dat de koningin het bijzonder naar haar zin had, mag onder meer blijken uit het feit dat zij ruim de tijd nam om de geëxposeerde werken te bekijken en na de onthulling van de plaquette, geanimeerd sprak met bepaalde aanwezigen. Het bezoek, dat eigenlijk iets meer dan een uur zou duren, duurde daardoor ruim twee uur."

> Een driewerf hoera: Koningin vindt het museum prachtig - "dat zegt althans Cees van Leeuwen, demissionair staatssecretaris van cultuur". Het Eindhovens Dagblad over de opening van het nieuwe Van Abbemuseum én de nieuwe Van Abbewebsite.

"Theezakjes, koffiekopjes, een spaarpot, een knijpfles Nivea Sun, ongeopende kuipjes koffiemelk, een pak rietsuiker en een doosje lucifers zijn door Mark Manders liefdevol en met zorg geordend tot ‘een stilleven uit zijn jeugd‘. Dat stilleven is vervolgens opgenomen in een groter geheel van vervreemdende interieurelementen, schijnbaar functionele apparaten en twee fabriekspijpen. De impact van dingen die bij nader inzien minder levenloos zijn dan ze lijken en die betekenis krijgen door de context waarin ze zijn opgenomen. Daar draait het om in het werk van Mark Manders." (de Apeldoornse Courant)

> Grijp die kans! Mark Manders' tentoonstelling Kaleidoscope Night in het Kröller-Müller Museum verlengd tot en met 16 februari 2003.

"Eija-Liisa Ahtila stelt in haar verhalen kwesties aan de orde die gaan over opgebroken relaties, persoonlijk verlies, over de dingen die mensen uit elkaar en tot wanhoop drijven. Vaak berusten ze op de allerdaagse werkelijkheid. Verhandelingen over gewone mensen zo het schijnt, die zich in ruimte en tijd aan de toeschouwer ontvouwen. In bijna al het werk van Ahtila hebben de hoofdpersonen visioenen, zij bevinden zich tussen werkelijkheid en fantasie en hebben moeilijkheden hun innerlijk verstoorde leven in toom te houden."

> De Finse videokunstenares Eija-Liisa Ahtila opent vandaag bij De Appel, is op zondag 19 en vrijdag 24 januari te zien in het Filmmuseum en wordt op 9 februari uitgezonden via het Kunstkanaal.

De Amerikaanse kunstenares Anna Gaskell - die zich voor fotoseries als 'wonder' en 'override' liet inspireren door Lewis Carrol's Alice in Wonderland - exposeert op dit moment in de White Cube galerie in Londen haar nieuwste serie 'half life', gebaseerd op de roman 'Rebecca' (1938) van Daphne du Maurier. Het boek - dat in 1940 verfilmd werd door master of suspense Alfred Hitchcock in de gelijknamige film Rebecca - speelt zich af op een oud landgoed waar de tweede vrouw van de landheer achtervolgd wordt door de schim van haar overleden voorgangster, Rebecca:

"Over the course of the novel, Manderley is both palace and prison, a picture-postcard idyll of an English country manor and the very embodiment of the first wife's superior taste and breeding. Rebecca haunts her successor, not as a ghostly apparition but as the impossible standard against which the young bride will be measured. Given Gaskell's previous work, one might think the protagonist's transformation from adolescence to womanhood accounts for the artist's interest in Rebecca. Instead, it is the house and the presence that haunts it that inspire half life. "

> Over 'half life', een fotoserie van Anna Gaskell die tot 25 januari te zien is in de White Cube in Londen.

Toen ik Justine Kurland's foto hier links voor het eerst zag moest ik meteen denken aan een foto die ooit, in een grijs verleden, tijdens een les op de kunstacademie besproken en geanalyseerd werd. Een foto van Jeff Wall, met daarop twee meisjes, water, stenen en een tunnel - dat was wat ik nog wist. In mijn herinnering was die foto op precies dezelfde plek gemaakt als de foto van Kurland. Op het internet zocht en vond ik niets. In de bibliotheek bladerde en vond ik niets. Tot ik laatst in een verloren uurtje één van mijn kunstboeken opensloeg. En daar was hij, gewoon in mijn eigen kast:

> Kijk en vergelijk: 'The Drain' van Jeff Wall (1989) en, de titel zegt het al, 'The Wall' van Justine Kurland (2000).

"Catherine's Room is shot in real time. But the woman performs her tasks with such slow care that each screen, at any given moment, appears to be almost static. Through the window, the light shifts drowsily from morning blue to purple twilight, measuring her brief life in the sun. This is a masterpiece in miniature, compressing the richness of art, of religion, of contemplative philosophy into the short fraction of an hour." (uit: 'A Rembrandt for the video age', The Guardian)

> Al twee weken op de notes-on-art-to-do-list en nu, met aanleiding, daar: 'De Pont koopt nieuw werk van Bill Viola' over het vijfluik Catherine's Room van videokunstenaar Bill Viola.

Vandaag kreeg ik per papieren post een paar krantenpagina's toegestuurd met maar liefst vier artikelen over De Pont in Tilburg, ter gelegenheid van de opening van een auditorium en een nieuwe tentoonstellingsruimte voor videokunst.
In één van de artikelen een interview met "suppoost, portier en manus-van-alles van het eerste uur Wil Engel (56)" die - zoals hij me ooit zelf vertelde, in zijn functie als portier - al sinds zijn vijftiende in het gebouw van De Pont rondloopt. Werkte hij bijna zijn hele leven als arbeider in de tien jaar geleden tot kunstruimte omgebouwde textielfabriek, nu heeft hij zich ontpopt als rasechte kunstliefhebber:

"Ach ik weet niet wat dat is", zegt hij, "maar ik weet wel dat je niemand moet dwingen. Dan krijg je van die eindeloze discussies, zo van 'dat kan ik ook'. Daar doe ik niet aan mee. En als je mij vijftien jaar geleden had gezegd dat ik interesse zou opvatten voor kunst, dan had ik je voor zot uitgemaakt. Niks is zo veranderlijk als een mens. Kom, ik laat je nog even mijn lievelingsschilderij zien." Engel gaat voor naar de 'kamer' van de in Dresden geboren Gerhard Richter. Hij wijst op een abstract werk uit 1999. "Die kleur en dan dat rood dat er doorheen schijnt." Zijn hand maakt een strelende beweging in de richting van een dotje dieprood."

> Uit, zowaar, het Brabants Dagblad: "Da's wel zó verdories mooi", Wil Engel over zijn werk in De Pont en "We zijn wat losser geworden", een interview met directeur Hendrik Driessen.

"Altijd hebben ze samengewerkt, de New Yorkse kunstenaars en tweelingbroers Doug en Mike Starn (1961). Op hun dertiende begonnen met fotografie, samen afgestudeerd aan de School of the Museum of Fine Arts in Boston, en samen in de jaren tachtig beroemd geworden met ruwe, door punaises en plakband samengestelde foto's.
Het idee achter die methode - een foto is meer dan alleen een afbeelding van de werkelijkheid, maar staat ook op zichzelf als een materieel, breekbaar object - is een rode draad in het conceptuele werk van de broers. Dat staat daardoor op een kruispunt van fotografie, beeldhouwkunst en schilderkunst." (de Volkskrant, 11 januari 2003)

> Doug & Mike Starn in de tentoonstelling Absorption of Light - bestaande uit vier series waaronder 'Attracted to Light' - die tot en met 8 februari te zien is in de Torch Gallery in Amsterdam.

In Nederland hebben we, zo even uit de losse pols, Michael Tedja, Gillion Grantsaan en Avery Preesman. Op de kunstacademie hadden we Patricia en Sheila, die geen kunst maakte maar grafisch vormgever werd. Vroeger had je Jean-Michel Basquiat, Stanley Brouwn en, ik heb het ook maar van horen zeggen, de Cobra-kunstenaar Ernest Mancoba. Natuurlijk mogen we Chris Ofili niet vergeten. En Marlene Dumas komt uit Zuid-Afrika maar is gewoon wit. Ze zijn op één hand te tellen, zwarten in de kunst. Artnet's anders zo vileine Charlie Finch neemt het voor ze op:

"Exactly two African-American artists, David Hammons and Kara Walker, do anything on the auction market. Lorna Simpson, for all her grace and style, is a bit too obscurely uptown for the auctionites, and Martin Puryear, arguably the finest sculptor working in the U.S. today, would be a superstar if he were white. How do we explain, in 2003, such apartheid?"

> Nigger is the woman of the art world, of, zoals Charlie Finch van Artnet het zegt, 'More Racist than Trent Lott'.

Vanmiddag opent in galerie Akinci een tentoonstelling van de roemruchte Elke Krystufek. Roemrucht, want Krystufek is de kunstenares die ooit tijdens de opening van één van haar exposities en in het bijzijn van haar moeder masturbeerde, duizenden snapshots van zichzelf naakt in de spiegel maakte en exposeerde, en met deze foto al drie dagen lang kunst van de dag is in de rechterbovenhoek van galeries.nl. Stoer is ze in ieder geval, maar of de rest van haar werk de moeite waard is? Misschien moet ze die tekeningen maar voor de muren van haar meisjeskamer bewaren en gewoon camgirl worden.

> 'Communifrontationsilence': de Oostenrijkse kunstenares Elke Krystufek in galerie Akinci in Amsterdam, van 11 januari tot en met 9 februari.

Joseph Cornell bleef zijn hele leven bij zijn moeder. Samen met haar, en zijn kreupele broer Robert, woonde hij in een huis in New York. Daar in dat huis, aan een straat met de naam 'Utopia Parkway', zat Joseph dag in dag uit op zijn zolderkamer en maakte doosjes. Alleen maar doosjes. Doosjes met dingetjes erin. Doosjes met landkaarten en sterrenbeelden en planeten. Doosjes met alleen maar één vogeltje, van hout. Die doosjes gaf hij weg, aan mensen. Of hij maakte ze speciaal voor iemand. Zoals 'Untitled (for Tina)', bijvoorbeeld. En soms, heel soms, deed hij wel elf jaar over zo'n doosje. Vroeger droomde ik dat ik ook kon, van die doosjes maken. Nu niet meer. De beste doosjemaker ter wereld bestaat al. Ook al is hij dan dood.

> 'Curiosity Cabinet': Artnet.com over de dozen van Joseph Cornell (1903-1972), die nog tot 18 januari te zien zijn in de tentoonstelling Habitations of Reverie in de New Yorkse Allan Stone Gallery.

"In Purgatorium 2000 gebruikt Gallagher op geliniëerd schrijfpapier, geordend op maat en in geometrische blokken, opnieuw het cliché van de minstreellippen, alsof ze wil aantonen hoe je je stoïcijns en vlijtig kunt buigen onder een bestaand sociaal systeem. Haar kunst wordt vaak vergeleken met Minimal Art, bijvoorbeeld met het werk van Agnes Martin, omdat beide kunstenaars uitgaan van een nauwkeurige, bijna wiskundige orde. Maar het is weer de schijn die bedriegt. Ellen Gallagher volgt de regels zo strikt dat hun absurditeit en willekeur al snel; duidelijk worden, terwijl tegelijkertijd kleine fouten en afwijkingen in de eindeloze rijen voorkomen. 'Virussen' kruipen in deze, schijnbaar eindeloos zich herhalende patronen en verzieken de hele matrix." (uit: 'Zwart is zwart?' in Women Artists)

> kutkunst (3): de tekeningen van de zwarte kunstenares Ellen Gallagher en - alles voor een mooie titel - Ellen Gallagher’s Mid Career Crisis From Minstrel Lips to Moby Dick, Racinating the Great White Whale.

"Posting her image as a web advertisement, Ostojic posed naked, with shaved head and body, as if available to be married to whomever could get her into the EU. The artist actually received more than 500 answers."

> 'Looking for a husband with a EU passport', een internet project van de Joegoslavische kunstenares Tanja Ostojic, die - helaas voor de geïnteresseerden onder u - inmiddels voorzien is van een Duitse kunstenaar met paspoort.

"You caught me on a peculiar day, because I'm just coming on the end of a body of work and there's only one more painting to make for it, which I'm making now. I've had a weekend of total anger and depression and the depression is because this is the best I can do, and is that it? And it just gets you down, you sort of see your own limitations and the anger is because I know what I want to make and I've got some paintings in my head."

> Schilder Gary Hume praat, al werkend aan de voorbereidingen voor een tentoonstelling, over zijn werk in de BBC Radio3 serie Work in Progress.

"Zijn pijp lag nog op tafel, de tabakszak ernaast, zijn boeken lagen er zoals hij ze had achtergelaten. De medewerkers van het Franse veilinghuis CalmelsCohen troffen eerder dit jaar het huis aan de rue Fontaine 42 in Parijs (vlakbij Pigalle en Montmartre) in bijna dezelfde staat als in 1966, toen de bewoner ervan, André Breton, op zeventigjarige leeftijd stierf."

> 'Interieur Breton na 36 verborgen jaren geveild' en André Breton : 42, rue Fontaine, over de nalatenschap van surrealist André Breton - "I claimed that the world would end not with a book, but with a beautiful ad..." - die in april dit jaar verkocht zal worden.

"Van het glazen dak dat normaal gesproken de ruimte schitterend in het zonnetje zet, is niets meer te bekennen. Een smoezelig systeemplafonnetje is ervoor in de plaats gekomen, van slechts een meter of drie hoog en met ongezellige tl-buisverlichting.
Maar dat is lang niet alles. Ook de chique parketvloer is verdwenen en langs de wanden staan ijzeren rekken volgestouwd met levensmiddelen: maïskorrels in grote blikken, zakken rijst en pakken spaghetti, cornflakes, luiers, waspoeder, wc-papier, olijfolie, enzovoort. In de ruimte zelf liggen her en der wat houten kistjes op de vloer en staat een koelinstallatie gevuld met diepvriesdoperwten. Kortom, de Erezaal is veranderd in een supermarkt."

> 'Aernout Mik opent een supermarkt in het Stedelijk': het Parool over In Two Minds, een project van kunstenaar Aernout Mik en Toneelgroep Amsterdam in het Stedelijk Museum.

"While he did not defend Mr Yu's practice, he said: "It is worth trying to understand why China is producing the most outrageous, the darkest art, of anywhere in the world."

> 'Baby-eating art show sparks upset': BBC Arts over de geruchtmakende documentaire Beijing Swings, die afgelopen week te zien was op het Engelse Channel 4.

Het Museum voor Schone Kunsten in Gent kocht het doek 'Maria Magdalena' van de Belgische schilder Alfred Stevens en wijdde een tentoonstelling aan het beeld van Maria Magdalena - "de beroemdste femme fatale uit de bijbel" - door de eeuwen heen:

"Want wie ze is verschilt per tijd. Maria Magdalena is één van de minst vastomlijnde personages uit het evangelie. Een personage dat is samengesteld uit vier verschillende vrouwen. Zo is er de zus van Martha, die neerknielt aan Christus voeten als hij van het kruis is gehaald. Ze wast ze met haar haren. En er is die anonieme prostituee, die in huilen uitbarst bij het dode lichaam en Zijn voeten wast met haar tranen.
Daarbij zijn er de apocriefe verhalen over haar leven na Christus'dood. Ze zou in Gallië het geloof hebben verspreid, en zich uiteindelijk hebben teruggetrokken in een grot, waar ze dertig jaar lang werd verzorgd door engelen.
Magdalena is zowel hoer als eerste vrouwelijk apostel, en ze werd zowel symbool van seksuele aantrekkingkrachtals van ascese. Lang overheerst echter het beeld van de boetende zondares tegenover Christus, de gevallen vrouw die desondanks door hem uitverkoren was. Lang ook is ze de treurende, maar koket geklede wereldse dame met een pot zalf, zoals in het werk van Jan Gossaert, als voorbeeld aan 16de- en 17de-eeuwse vrouwen op zoek naar zielenheil." (Merlijn Schoonenboom in de Volkskrant, 4 januari 2003)

> 'Magdalena's wilde haren', over de tentoonsteling 'Maria Magdalena: zondares van de Middeleeuwen tot vandaag' in het Museum voor Schone Kunsten Gent, met werk van o.a. Marlene Dumas, Kiki Smith en Berlinde de Bruyckere.

"Natuurlijk is de kunst veranderd, legt hij uit. Hij heeft er veel over nagedacht: dat de nieuwe kunst geen vorm meer heeft, alleen rauwe inhoud. ‘In de hele kunstgeschiedenis, van Rafaël tot Mondriaan, ging het niet zozeer om wát je maakte, maar om hóe je het maakte. Het ging om de esthetisering. De inhoud veranderde door de eeuwen niet wezenlijk: een naakt, een landschap, een boom. Maar bij jonge kunstenaars als Damien Hirst, Tracey Emin en Sam Taylor-Wood draait het om de inhoud. Om misère, smart, gevoelens. Uit het leven gegrepen, zonder opsmuk. Bij dat realisme kiezen ze de vorm die nodig is. Of dat nu een video is, een brief, of een haai op sterk water.’ (Rudi Fuchs in 'Ich? Ich bin befreit!', de Volkskrant, 28 december 2002)

Intussen werd 'Ten Years Tracey Emin' in het Stedelijk Museum verlengd tot 2 februari; lanceerde datzelfde Stedelijk eindelijk en veel te laat een vernieuwde website - ik had hem gemaakt kunnen hebben, al zeg ik het zelf; zei scheidend directeur Rudi Fuchs - die als erfenis een indrukwekkende reeks tentoonstellingen achterlaat - tussen kerst en nieuwjaar in een interview met de Volkskrant: "Maar let wel: dat wil niet zeggen dat ik de jonge kunst niet meer begrijp. Ik ben alleen niet meer Tussen Kunstenaars, zoals mijn laatste boek heet. Ik kijk anders naar de nieuwe kunst. Met meer afstand. Zoals een vader naar zijn kinderen kijkt."; schreef Artnet over de tentoonstelling van de familie Smith - bestaande uit vader Tony en dochters Kiki en Seton - in het Palm Beach Institute of Contemporary Art; begon vandaag een tentoonstelling van Lidwien van de Ven in galerie Paul Andriesse en heeft u, tot slot, nog precies vierentwintig minuten om de vanmiddag aflopende tentoonstelling van Atelier van Lieshout - met spannende aquarellen en perverse video's - in galerie Fons Welters te bezoeken.